Mae gan y rhan fwyaf o denantiaid yr hawliau a ganlyn:
- Hawl i fyw yn yr eiddo heb i neb darfu arno
- Hawl i fyw mewn eiddo sy’n ddiogel ac sydd mewn cyflwr da
- Hawl i gael gwybodaeth am ei denantiaeth, gan gynnwys copi o unrhyw gytundeb tenantiaeth, manylion y landlord a chopïau o dystysgrifau megis Tystysgrif Perfformiad Ynni neu Ddiogelwch Nwy
- Hawl bod y landlord wedi’i gofrestru gyda Rhentu Doeth Cymru a’r landlord neu’r asiant wedi’i drwyddedu gan Rentu Doeth Cymru
- Hawl i gael ei amddiffyn rhag cael ei droi allan yn anghyfreithlon
- Hawl i gael ei flaendal wedi’i ddiogelu o dan gynllun diogelu blaendal a hawl i gael y blaendal yn ôl os bydd wedi cydymffurfio â thelerau’r cytundeb tenantiaeth ac os na fydd wedi difrodi’r eiddo
- Hawl i gael rhybudd cyn i’r rhent newid
- Hawl i beidio â chael ei orfodi i dalu ffioedd anghyfreithlon
Os bydd tenant yn methu â thalu’r rhent neu’n torri unrhyw un arall o delerau’r cytundeb tenantiaeth, gall hyn effeithio ar ei hawliau fel tenant.
Yr hyn y gallwch chi ei wneud
- Gwnewch yn siŵr eich bod yn gwybod beth yw swm y rhent a'r dyddiadau y mae’n ddyledus a chadwch at y rhain
- Rhowch wybod yn syth i’ch landlord am unrhyw eitemau sydd angen eu hatgyweirio
- Gwnewch yn siŵr fod eich landlord wedi’i gofrestru gyda Rhentu Doeth Cymru a bod gan rywun drwydded i reoli'r eiddo.
- Heriwch unrhyw ffioedd anghyfreithlon
- Gwnewch yn siŵr eich bod yn cael gwybodaeth ynghylch y Cynllun Blaendal a ddefnyddir gan y landlord
Cyflwynodd Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 newidiadau sylweddol i'r fframwaith cyfreithiol sy'n llywodraethu tenantiaethau preswyl yng Nghymru. O dan y Ddeddf, cyfeirir at denantiaethau preswyl fel "contractau meddiannaeth". Mae hawliau deiliaid contract (tenantiaid) o dan Ddeddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 yn cynnwys:
Datganiad Ysgrifenedig o Delerau: Mae gan ddeiliaid contract hawl i dderbyn datganiad ysgrifenedig o delerau ar ddechrau'r denantiaeth. Mae'r datganiad hwn yn amlinellu telerau allweddol y contract meddiannaeth, megis swm y rhent, hyd y contract, a rhwymedigaethau'r landlord a'r tenant.
Diogelu rhag Telerau Annheg: Mae'r Ddeddf yn cynnwys darpariaethau i ddiogelu deiliaid contract rhag telerau annheg yn eu contractau meddiannaeth. Gall telerau annheg fod yn anorfodadwy.
Sicrwydd Deiliadaeth: Mae deiliaid contract yn mwynhau tenantiaethau diogel a hyblyg. Mae'r Ddeddf yn cyflwyno dau fath o gontract meddiannaeth: "contractau diogel" a "chontractau safonol". Mae contractau diogel yn rhoi sicrwydd deiliadaeth mwy sylweddol, tra bod contractau safonol yn cynnig mwy o hyblygrwydd. Mae hawliau a chyfrifoldebau deiliad contract yn amrywio yn seiliedig ar y math o gontract.
Atgyweiriadau a Chynnal a Chadw: Mae gan ddeiliaid contract yr hawl i ddisgwyl bod yr eiddo mewn cyflwr da a bod y landlord yn gyfrifol am waith atgyweirio a chynnal a chadw angenrheidiol. Rhaid i landlordiaid sicrhau bod yr eiddo yn ffit i fyw ynddo ac yn cydymffurfio â safonau iechyd a diogelwch.
Cyfnodau o Rybudd: Mae'r Ddeddf yn pennu cyfnodau penodol o rybudd ar gyfer terfynu contractau meddiannaeth. Mae'r cyfnodau o rybudd yn amrywio yn ôl y math o gontract a'r sail dros derfynu’r contract.
Codiadau Rhent: Mae gan ddeiliaid contract hawl i gael rhybudd priodol o godiadau rhent, a rhaid i godiadau rhent fod yn deg ac yn rhesymol.
Diogelu rhag Dial: Mae deiliaid contract yn cael eu diogelu rhag troi allan dialgar neu gamau dialgar gan landlordiaid. Gwaherddir landlordiaid rhag cyflwyno hysbysiad meddiannu mewn ymateb i gwynion dilys deiliad contract ynghylch cyflwr yr eiddo.
Diogelu rhag Troi Allan Anghyfreithlon ac Aflonyddu: Mae deiliaid contract wedi’u diogelu rhag troi allan anghyfreithlon, aflonyddu ac arferion anghyfreithlon gan landlordiaid.
Mynediad at Ddatrys Anghydfodau: Mae gan ddeiliaid contract fynediad at ddulliau datrys anghydfodau i fynd i'r afael ag anghytundebau â landlordiaid, megis gwasanaeth cyfryngu Rhentu Doeth Cymru a'r Tribiwnlys Haen Gyntaf (Siambr Tai ac Eiddo).
Hawl i Aseinio neu Isosod: Gall fod gan ddeiliaid contract yr hawl i aseinio neu isosod eu contractau meddiannaeth, yn amodol ar delerau'r contract a chaniatâd y landlord.
Mae'n bwysig nodi bod Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 yn ddarn cymhleth o ddeddfwriaeth, a gall hawliau a chyfrifoldebau deiliaid contract amrywio yn seiliedig ar amgylchiadau penodol a'r math o gontract meddiannaeth sydd yn ei le. Os ydych yn ddeiliad contract, fe'ch cynghorir i geisio cyngor cyfreithiol neu gyfeirio at ganllawiau swyddogol er mwyn deall eich hawliau o dan y Ddeddf.