Mae rheolau a rheoliadau llym mewn grym ynghylch cyflogaeth plant, er mwyn sicrhau bod y bobl ifanc yn cael eu cofrestru’n gywir, nad ydynt yn destun camfanteisio neu’n cyflawni gwaith a allai niweidio eu hiechyd, eu rhoi mewn perygl corfforol neu gael effaith niweidiol ar eu haddysg.
Y dyddiad swyddogol er mwyn gadael yr ysgol yw’r dydd Gwener olaf ym mis Mehefin yn y flwyddyn ysgol pan fo’r disgybl yn 16 oed. Cyn y dyddiad hwn, rhaid i bobl ifanc rhwng 13 ac 16 oed gael trwydded waith os ydynt yn dymuno gwneud gwaith rhan-amser. Rhaid llenwi ffurflen gais ac mae’n rhaid i hon gan ei llofnodi gan y rhieni a’r cyflogwr, ac mae’n rhaid ei chyflwyno i’r Gwasanaeth Cynhwysiant Addysg yn y Gwasanaethau Ysgolion i’w chymeradwyo. Mae pob cyflogaeth heb ei gofrestru, lle nad oes Trwydded Waith mewn grym, yn anghyfreithlon.
Cyfrifoldebau Cyflogwyr
Rhaid i bob plentyn oedran ysgol y mae ganddynt swydd rhan-amser ac y maent yn gweithio i gyflogwr am dâl neu’n gwneud gwaith gwirfoddol, gofrestru gyda’r Awdurdod Lleol ac mae’n rhaid bod ganddynt drwydded waith. Cyfrifoldeb y cyflogwr yw gwneud cais am drwydded waith er mwyn cyflogi’r plentyn.
Rhaid i gyflogwyr ystyried y rheolau a’r rheoliadau sy’n rheoli sawl awr yr wythnos y bydd y plentyn yn gallu gweithio, pa fath o waith y gall y plentyn ei wneud, a’r math o safle lle y bydd y plentyn yn gweithio (gweler isod).
Cyfrifoldeb y cyflogwr yw cynnal Asesiad Risg penodol ar gyfer Person Ifanc, sy’n ystyried unrhyw beryglon sy’n ymwneud â chyflogaeth y plentyn a hysbysu’r rhiant/gwarcheidwad o ganlyniad yr asesiad. Yn ogystal, rhaid i’r cyflogwr sicrhau bod dillad ac esgidiau cywir yn cael eu gwisgo a bod y plentyn yn cael hyfforddiant, canllawiau a goruchwyliaeth gywir, ac mae’n rhaid bod ganddynt sicrwydd yswiriant priodol.
Cyn pen 7 diwrnod o’r adeg pan fydd y plentyn yn dechrau gweithio, rhaid i’r cyflogwr lenwi ffurflen gais Cyflogaeth Plentyn, y mae’n rhaid iddi gael ei llofnodi gan y cyflogwr a rhiant/gwarcheidwad y plentyn. Mae’r cais hwn yn nodi manylion y plentyn, yr oriau gwaith, y lleoliad gwaith a’r math o waith i’w gyflawni (gweler y ffurflen gais isod).
Dylai cyflogwyr nodi’r canlynol:
- Mae’n anghyfreithlon cyflogi plentyn dan 13 oed
- Mae’n anghyfreithlon cyflogi plentyn heb sicrhau Trwydded Cyflogi Plentyn yn gyntaf
- Dim ond er mwyn cyflawni mathau penodol o waith y gellir cyflogi plant (nodir isod)
- Ni chaiff unrhyw blentyn weithio ar unrhyw adeg rhwng 7pm a 7am (dydd Llun i ddydd Sadwrn)
- Ni chaiff unrhyw blentyn weithio mwy na 2 awr ar ddiwrnod ysgol
- Ni chaiff unrhyw blentyn weithio mwy na 2 awr ar ddydd Sul rhwng 7am ac 11am
- Ni chaiff unrhyw blentyn weithio dros 12 awr yn ystod unrhyw wythnos lle y mae gofyn iddynt fynychu’r ysgol
- Gall plentyn 13 neu 14 oed weithio hyd at 5 awr ar ddydd Sadwrn neu yn ystod y gwyliau ysgol, a gallant weithio hyd at uchafswm o 25 awr yr wythnos yn ystod y gwyliau ysgol
- Gall plentyn 15 neu 16 oed weithio hyd at 8 awr ar ddydd Sadwrn neu yn ystod y gwyliau ysgol, a gallant weithio hyd at uchafswm o 35 awr yr wythnos yn ystod y gwyliau ysgol
- Rhaid i blentyn sy’n gweithio am 4 awr gael egwyl o awr o leiaf
- Rhaid i blentyn gael o leiaf bythefnos o wyliau olynol mewn blwyddyn
Dim ond rhai o’r rheolau a’r rheoliadau sy’n ymwneud â chyflogi plant yw’r uchod, ac rydych chi, fel cyflogwr, yn gyfrifol am sicrhau eich bod yn llwyr ymwybodol o’r Ddeddfwriaeth Cyflogi Plant a bod unrhyw blentyn yr ydych yn eu cyflogi yn cael eu cyflogi mewn ffordd gyfreithlon.
Cyflogaeth sy’n Waharddedig i Blant
Ni chaiff plentyn o unrhyw oed eu cyflogi:
- mewn sinema, theatr, disgo, neuadd ddawnsio neu glwb nos, ac eithrio mewn cysylltiad â pherfformiad a roddir gan blant yn gyfan gwbl
- i werthu neu ddosbarthu alcohol, ac eithrio mewn cynhwyswyr seliedig
- i ddosbarthu llaeth
- i ddosbarthu olew tanwydd
- mewn cegin fasnachol
- i gasglu neu ddidoli ysbwriel
- mewn unrhyw waith sy’n digwydd dros dair metr uwch ben lefel y ddaear/ llawr
- mewn cyflogaeth sy’n golygu y byddant yn cael cysylltiad gyda chyfryngau ffisegol, biolegol neu gemegol
- i gasglu arian neu i ganfasio o ddrws i ddrws ac eithrio dan oruchwyliaeth oedolyn
- i wneud gwaith a fydd yn cynnwys cael cysylltiad gyda deunydd oedolion neu mewn sefyllfaoedd sy’n anaddas i blant fel arall am y rheswm hwn
- i werthu dros y ffôn
- mewn unrhyw ladd-dy neu yn y rhan honno o siop cigydd neu mewn safle arall sy’n gysylltiedig gyda lladd da byw, cigyddiaeth neu baratoi carcasau neu gig i’w gwerthu
- fel gwasanaethydd neu gynorthwyydd mewn ffair neu arcêd ddifyrion neu mewn unrhyw safle arall a ddefnyddir at ddibenion diddanu’r cyhoedd trwy gyfrwng peiriannau awtomatig, gemau siawns neu ddawn neu ddyfais debyg
- i ddarparu gofal personol i breswylwyr mewn unrhyw gartref gofal preswyl neu gartref nyrsio
Cyflogaeth a ganiateir ar gyfer plant 14 oed neu’n hŷn
Dim ond gwaith ysgafn y gellir cyflogi plentyn 14 oed neu’n hŷn i’w wneud
Cyflogaeth a ganiateir ar gyfer plant 13 oed
Dim ond gwaith ysgafn yn y categorïau canlynol y gellir cyflogi plentyn 13 oed i’w wneud:
- gwaith amaethyddol neu arddwriaethol
- dosbarthu papurau newydd, cylchgronau a deunydd argraffedig arall
- gwaith siop, gan gynnwys rhoi nwyddau ar silffoedd
- siopau trin gwallt
- gwaith swyddfa
- golchi ceir â llaw mewn lleoliad preswyl preifat
- mewn caffi neu fwyty
- mewn stablau marchogaeth
- gwaith domestig mewn gwestai a sefydliadau eraill sy’n cynnig llety
*Ni all yr un plentyn o unrhyw oedran weithio mwy na 4 awr mewn diwrnod heb seibiant o 1 awr.
Pan wyf yn 13 a 14 gallaf weithio:
Diwrnodau Ysgol
Yn ystod yr oriau canlynol:
- Dim mwy na 2 awr mewn un diwrnod
- a) Yn y bore rhwng 7yb a dechrau ysgol ( 1 awr ar y mwyaf)
- b) Yn y nos rhwng cau ysgol a 7yh
Sadwrn *
Yn ystod yr oriau canlynol:
- 4 awr y dydd rhwng 7yb a 7yh
Sul *
Yn ystod yr oriau canlynol:
- Dim ond 2 awr y dydd rhwng 7yb a 7yh
Gwyliau Ysgol
Yn ystod yr oriau canlynol:
- 4 awr y dydd ar unrhyw ddydd o’r wythnos (ond dydd Sul) rhwng 7yb a 7yh
- Rhaid cyfyngu oriau’r wythnosol i 25 awr yn unig
Pan wyf yn 15 gallaf weithio:
Diwrnodau Ysgol
Yn ystod yr oriau canlynol:
- Dim mwy na 2 awr mewn un diwrnod
- Yn y bore rhwng 7yb a dechrau ysgol ( 1 awr ar y mwyaf)
- Yn y nos rhwng cau ysgol a 7yh
Sadwrn *
Yn ystod yr oriau canlynol:
- 8 awr y dydd rhwng 7yb a 7yh
Sul *
Yn ystod yr oriau canlynol:
- Dim ond 2 awr y dydd rhwng 7yb a 7yh
Gwyliau Ysgol
Yn ystod yr oriau canlynol:
- 8 awr y dydd ar unrhyw ddydd o’r wythnos (ond dydd Sul) rhwng 7yb a 7yh
- Rhaid cyfyngu oriau’r wythnosol i 35 awr yn unig
- Mae’n rhaid i chi gael 2 wythnos olynol o wyliau mewn blwyddyn ac mae’n rhaid eu cymryd yn ystod gwyliau ysgol
Pan wyf yn 16
Bydd yr oriau gwaith a bennir ar gyfer plant 15 oed yn gymwys ar eich cyfer tra ydych o oed ysgol orfodol. Pan fyddwch yn 16 mlwyddyn oed yr ydych yn ddyledus i adael yr ysgol ar Dydd Gwener diwethaf ym Mis Mehefin.
Ni allwch ddechrau swydd lawn amser hyd hynny.
Mae gan y Cyngor set o is-ddeddfau sy’n nodi’r amodau lle y gellir cyflogi pobl ifanc, cysylltwch â’r Gwasanaeth Cynhwysiant Addysg am wybodaeth bellach.
A fyddech gystal â llenwi’r Ffurflen Gais Cyflogi Plant isod a’i dychwelyd gyda Ffurflen Asesiad Risg Cyflogaeth Plentyn wedi'i chwblhau, a 2 lun pasbort a dynnwyd yn ddiweddar o’r plentyn yr ydych yn dymuno gwneud cais am drwydded waith ar eu cyfer.
Ffurflen Asesiad Risg Cyflogaeth Plentyn
Gellir gweld gwybodaeth bellach ar wefan y Rhwydwaith Cenedlaethol ar gyfer Plant mewn Cyflogaeth ac Adloniant.